Σημειώματα: Δυό ομιλίες σε εκπαιδευτικούς στην Καρδίτσα 09-02-1945, 13-02-1945

Σημειώματα: Δυό ομιλίες σε εκπαιδευτικούς στην Καρδίτσα 09-02-1945, 13-02-1945
Ο Κώστας Σωτηρίου αρκετές φορές χρησιμοποιούσε «σημειώματα» όπως τα έλεγε ο ίδιος για τις ομιλίες του. Αυτά τα «σημειώματα» από διάφορες ομιλίες μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω:
Λήψη σε pdf: Ομιλία σε εκπαιδευτικούς στην Καρδίτσα 9-2-1945	Ομιλία στους εκπαιδευτικούς στην Καρδίτσα 9-2-1945 «Ηθική διαπαιδαγώγηση και αυτοδιοίκηση των παιδιών στα σχολεία» Πρόλογος: Το θέμα πολύ σπουδαίο α)γιατί στην ηθική διαπαιδαγώγηση γίνονται ως σήμερα παιδαγωγικά εγκλήματα – κατακρεουργείται η παιδική φύση και διαστρεβλώνεται και β) γιατί για το χτίσιμο της νέας Ελλάδας χρειάζεται νεολαία άριστα εξοπλισμένη ηθικοκοινωνικά, για να παίξει τον ιστορικό της ρόλο μέσα στην ανοικοδόμηση. Α! Η ως σήμερα ηθική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας α! Η παιδεία μας αντιλαϊκή. Αυτό διαπιστώνεται ακόμη καθαρότερα από την ηθική διαπαιδαγώγηση που έδινε ως σήμερα στη νεολαία. β! Στήριζε την ηθική διαπαιδαγώγηση στην εξωτερική πειθαρχία και στην καλλιέργεια του εγωισμού, παραμελούσε κοινωνικά συναιστήματα γ! Αποτέλεσμα της εξωτερικής πειθαρχίας: Αντίδραση των παιδιών – παιδικά ελαττώματα δ! Γιατί στην εξωτερική πειθαρχία; Το Κράτος ήθελε πολίτες πειθήνια όργανα ε! Βασικό ιδανικό: Η ευτυχία του ατόμου , και η επικράτησή του σε βάρος των άλλων. Αιτία ο άκρατος ατομισμός της σημερινής κοινωνίας. Καλλιέργεια εγωισμού. Καταδίκαζε σε εξορία τα κοινωνικά συναιστήματα. Και όμως αυτά φλογίζουν νεανική ψυχή – αγώνας νεολαίας ΕΠΟΝ Αποτελέσματα : αριβισμός, κούφια φιλοδοξία. Δίδασκε η παιδεία τις κοινωνικές αρετές – μα μόνο στα λόγια. Στην πράξη το αντίθετο – έγκλημα να βοηθήσει ένα παιδί το άλλο στα μαθήματα Β! Η ηθική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας στη δημοκρατία Ι. Νέος κόσμος ανατέλλει. Μπροστά μας ερείπια – Ξαναχτίσιμο του πολιτισμού μας – Προϋπόθεση η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας – Η παιδεία, όργανο του λαού. ΙΙ. Η δημοκρατία χρειάζεται πολίτες ελεύτερους, δημιουργικούς α) Παιδεία δημοκρατική – νεολαία φορέας δημοκρατικών θεσμών β) Η δημοκρατική διαπαιδαγώγηση μόνο αυτή ταιριάζει στην παιδική και εφηβική ηλικία – Χρειάζεται καθοδήγηση μα πιο πολύ τον ήλιο της αγάπης και το δροσερό αέρα της ελευτερίας ΙΙΙ.  Ποια πρέπει να είναι η ηθική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας μας α) Ηθικό ιδανικό : η ευτυχία του συνόλου. Καλλιέργεια των κοινωνικών συναιστημάτων. Αυτά κυριαρχούν ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία β) Εσωτερική πειθαρχία γ) Ανάλυση της εξωτερικής και εσωτερικής πειθαρχίας. Παραδείγματα δ) Αντίρρηση: η ζωή σκληρή γι αυτό να συνειθίσουμε παιδιά  στην εξωτερική πειθαρχία – Μα 1) την εξωτερική πειθαρχία τη χρειάζεται η σημερινή κοινωνία όπως είναι οργανωμένη 2) Η σημερινή κοινωνία δεν είναι αμετάβλητη αιώνια, και πρέπει να αλλάξει 3) Η προετοιμασία και η άσκηση στην εξωτερική πειθαρχία αντιστρατεύεται τη παιδική φύση, είναι παράλογη και καταστρεπτική ΙV. Πλατύτερη ανάλυση της σωστής ηθικής διαπαιδαγώγησης. α) Ευτυχία συνόλου – ευτυχία ατομική. Ανάπτυξη ικανοτήτων στην υπηρεσία του γενικού καλού β) τα παιδιά να ζουν συναίστημα ελευτερίας και να υπακούουν εσωτερική φωνή, στα ιδανικά, και στις ανάγκες και ενδιαφέροντα – δημιουργική δράση V. Σωστός δρόμος η πράξη α) Δημοκρατική οργάνωση της σχολικής ζωής β) αληθινή αυτοδιοίκηση Γ! Αυτοδιοίκηση των παιδιών Ι. Κριτική της ως τώρα εφαρμογής της α) από πολιτικούς λόγους- χρησιμοποίηση ψήφου β) για να βοηθήσει το δάσκαλο – όχι για τα παιδιά –π.χ. παιδικά δικαστήρια γ) αποτελέσματα: απότυχε. Εξωτερική πειθαρχία –  καμιά συμμετοχή στη διοίκηση του σχολείου, καμιά οργάνωση σχολικής ζωής καμιά καλλιέργεια ομαδικού πνεύματος, ομαδικών ενδιαφερόντων ΙΙ. Πως πρέπει να εφαρμοστεί α) ανακεφαλαίωση: Δημοκρατικό πνεύμα, νεολαία φορέας δημοκρατικών θεσμών – ευτυχία συνόλου – εσωτερική πειθαρχία β) Εφαρμογή ευτυχίας συνόλου : ομαδικό πνεύμα , ομαδικοί σκοποί (το ίδιο και τα μαθήματα γ) Εφαρμογή εσωτερικής πειθαρχίας – ικανοποίηση αναγκών παιδικής ηλικίας – ζωντανά ιδανικά – ομαδικοί σκοποί δ) Ομαδικές ανάγκες: διατροφή, υγεία, χαρά, πολιτισμός Παράδειγμα η ΕΠΟΝ ε) εφαρμογή αυτοδιοίκησης  1) Δάσκαλος φίλος καθοδηγητής στο δρόμο προόδου, όχι αυθεντία , κέρβερος 2) σχολικοί νόμοι για τα παιδιά 3) Συνελεύσεις- λογοδοσία, έλεγχος 4) Συμμετοχή στη διοίκηση σχολείου (ιδιαίτερα στο Πανεπιστήμιο) ΙΙΙ. Στη σημερινή μεταβατική κατάσταση α) όσο επιτρέπουν οι συνθήκες β) τμήματα ΕΠΟΝ σε όλα τα Γυμνάσια γ) Ν’ αλλάξει η στάση του δασκάλου – κατανόηση της παιδικής ψυχής Να γίνουμε όλοι άξιοι της νεολαίας μας
Λήψη σε pdf: Δεύτερη ομιλία στους εκπαιδευτικούς στην Καρδίτσα 13-2-1945	Δεύτερη ομιλία στους εκπαιδευτικούς στην Καρδίτσα 13-2-1945 «Το περιεχόμενο της παιδείας– πρόγραμμα της ύλης» Πρόλογος: Η Παιδεία στα 120 χρόνια της ελεύτερης ζωή μας ήταν και έμεινε αντιλαϊκή. Τούτο θα το διαπιστώσουμε άμα ρίξουμε μια ματιά στο περιεχόμενο της παιδείας, ιδιαίτερα στο πρόγραμμα της ύλης. Ο καταρτισμός του προγράμματος στηρίζεται στις ακόλουθες αρχές. Α! Σε ποια βάση στηρίζεται ο καταρτισμός του προγράμματος (οι αρώστειές του) α! Ιστορισμός ( στις ιστορικές επιστήμες) = η κατάρα της παιδείας μας 1. Στροφή προς τα περασμένα. Το πρόσωπο της παιδείας και της επιστήμης προς τα πίσω (σαν τον άνθρωπο που βαδίζει με την πλάτη) – ψάχνουμε τις απόκρυφες γωνιές του περασμένου για να μη μας ξεφύγει καμιά λεπτομέρεια και ξεχνούμε τις απαιτήσεις της σημερινής πραγματικότητας, χάνουμε από τα μάτια μας τη σημερινή ζωή και τα προβλήματά της 2. Πως και γιατί γεννήθηκε (Κοίταξε και Καούτσκι σελ. 86) 3. Σε μας ιδιαίτερα επέδρασε το ψευτοκλασικό ιδανικό 4. Παραδείγματα 5. Ιστορισμός = αντιλαϊκός φραγμός στην πρόοδο του λαού (φυγή από την πραγματικότητα – μοιρολατρεία) β! Επιστημονίτιδα 1. Άλλη αρώστεια ιδιαίτερα στο φυσικομαθηματικό κλάδο Και όμως δε διδάσκεται, αληθινή επιστήμη π.χ. θεωρία εξέλιξης, μαρξισμός 2. Παραδείγματα :Διδαχτικά βιβλία 3. Πως γεννήθηκε. Φυσικές επιστήμες πολύτιμες στην αστική τάξη. 4. Μα ξέπεσε και έγινε αντιλαϊκό και αντιπαιδικό όπως δείχνουν τα γ! και δ! , Β! (Γνώσεις= σκοπός, μεταφυσική αξία) γ! Το πρόγραμμα απροσάρμοστο στις ανάγκες του λαού – αντιοικονομικό Το Δημοτικό σχολείο το πολύ ανάγνωση και γραφή. Μέση παιδεία προετοιμάζει για ανώτερη. Τίποτε άλλο. Ξεχνούσε βιομηχανικό και τεχνικό πολιτισμό. δ! Στατικό αντίκρυσμα = φυγή από την πραγματικότητα, μοιρολατρεία ,τίποτε δεν αλλάζει = αιώνιο Γνώσεις αυθύπαρχτες. Ξεχνούσε το πρόγραμμα την αλληλοεξάρτηση. Γι αυτό το ωρολόγιο πρόγραμμα με ξεχωριστά ασύνδετα μαθήματα. Παραδείγματα Β! Συνέπειες – αποτελέσματα α! Εγκυκλοπαιδισμός =στείρα σοφία σοφός = όποιος ξέρει πολλά ρητά, ας είναι στείρος = κινούμενο εγκυκλοπαιδικό λεξικό = διακοσμητική μόρφωση β! Ποσοτική μάθηση γ! Ειδολογική μόρφωση βερμπαλισμός - φορμαλισμός   Γνώση έχει αυτοαξία = μεταφυσική οντότητα και όχι όπλο στον αγώνα για τη ζωή. δ! Χωρισμός του σχολείου από τη ζωή. Σινικά τείχη τα χωρίζουν ε! Καταστρεπτικά για το παιδί. Το παιδί μάθαινε χωρίς να καταλαβαίνει τι του χρησιμεύουν -  Γι αυτό πίεση, επιβολή, - βαθμοί, διαγωνισμοί κ.τ.λ. – γι αυτό μαθήματα = αγγαρεία στ! Το πρόγραμμα συνταγμένο για μια πνευματική αριστοκρατία που δε χρειάζεται παρά αφηρημένη και διακοσμητική μόρφωση, για να κάνει υψηλή φιλολογία, επιστημονικές έρευνες ανεξάρτητες από τη ζωή και να καταλάβει ανώτερες θέσεις ζ! Αίτημα: Χρειάζεται γενικό ξεκαθάρισμα το πρόγραμμα η! Γιατί δεν άλλαξε ως τώρα το πρόγραμμα της ύλης Γ! Πρόγραμμα εργασίας και όχι ύλης Βασικές αρχές α! Η Παιδεία να γίνει όργανο του λαού να γίνει πραγματικά λαϊκή να εξυπηρετεί υλικές και πνευματικές ανάγκες του λαού και της νεολαίας β! Η αρχή της πραγματικότητας στη θέση του ιστορισμού 1. Η νεολαία να ζήσει όσο μπορεί πιο εντατικά την άμεση πραγματικότητα, να τη μελετήσει κριτικά, για να γκρεμίσει ό,τι είναι σάπιο και να αναπτύξει το γερό και γόνιμο Θα γκρεμίσει το φασισμό, την αγυρτεία, τις προλήψεις, και θα θεμελιώσει λαοκρατικά οργανωμένη εργασία. Ως σήμερα σινικά τείχη. Στο σχολείο δεν έφτανε ούτε ο ήχος από τη σημερινή ζωή και τα προβλήματά της. Έκλεινε  τα μάτια τους και βούλωνε τα αυτιά τους , ακόμη και το στόμα τους, με τιμωρίες και παραπλανητικές εξηγήσεις. Χρειάζεται λοιπόν μελέτη της πραγματικότητας. 2. Άρα θα πετάξουμε από την ύλη ότι είναι ξένο προς τη ζωή. Θα χτυπήσουμε αποπνιχτικό ιστορισμό. 3. Έτσι θα δώσουμε στοιχεία τεχνικής, της επιστημονικά οργανωμένης εργασίας – εξήγηση κοινωνικών φαινομένων  στην αλληλοεξάρτησή τους , στοιχεία από οικονομικές επιστήμες , η ιστορία σαν εξήγηση της σημερινής κοινωνικής κατάστασης με βάσει τους λαϊκούς αγώνες (Ιστορία Γιάννη Ζεύγου π.χ.) 4. Στη θέση του ψευτοκλασικισμού θα μπει τότε ο αληθινός κλασικισμός (Μελέτη Δ. Γληνού «Στοχασμοί κτλ )   γ! Η αρχή της εργασίας ( στη θέση της «επιστημονίτιδας και του εγκυκλοπαιδισμού» ) 1. Βάση και αντικείμενο της παιδείας (= του περιεχομένου της) η επιστημονικά οργανωμένη κοινωνικά ωφέλιμη ανθρώπινη εργασία 2. Απαραίτητο : α) Για την ανοικοδόμηση – εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών – ανάπτυξη πολιτισμού β) Έτσι θα εξυπηρετήσει εργαζόμενο λαό γ) Το σχολείο να γίνει σχολείο ζωής και παραγωγής, τμήμα της κοινωνικής παραγωγής δ) Έτσι η ανθρώπινη εργασία να πάρει στη ζωή των παιδιών την πραγματική κοινωνική της σημασία , να φανεί και να ζήσουν τα παιδιά την κοινωνική λειτουργία. Να ζήσει το παιδί το ανθρώπινο μόχθο και να νοιώσει τα κοινωνικά δικαιώματα που πηγάζουν απ’ αυτόν. ε) Έτσι θα νοιώσει το παιδί κοινωνικά προβλήματα στ) θα μορφωθεί καλλιτεχνικά ζ) ψυχολογικά απαραίτητη. Το παιδί ζει το κάθε τι, δημιουργική δράση. η) Ηθική μόρφωση: όχι πια «κατά φαντασία ενέργεια» που μας συνηθίζει στην «κατά φαντασία εκτέλεση» . Έτσι πλάθει ηθική ιδανική, που τη σέβεται, μα που την παραβαίνει μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα. Στο νέο σχολείο πραγματική δράση με συνέπειες –ομαδικό έργο. δ! Δυναμικό αντίκρυσμα ζωής και κοινωνίας (στη θέση του στατικού) α) ανάλυση του δυναμικού αντικρύσματος ( αλληλοεξάρτηση και προοπτική για το μέλλον. Αιτιοκρατία β) Παραδείγματα γ) Το παιδί θα νοιώσει υποχρέωση να πάρει ενεργητικό μέρος στην αλλαγή και την πρόοδο Δ! Συνέπειες α! Όχι στείρα σοφία – παρά γνώσεις όργανο στα χέρια του παιδιού. Μέσα στην κοινωνική εργασία θα ικανοποιούν τα προβλήματά του. β!  Όχι διακοσμητική και ποσοτική μάθηση – παρά ποιοτική μόρφωση – δημιουργική δράση γ! Όχι βερμπαλισμός και ειδολογική μόρφωση – παρά ουσιαστική μάθηση (θα βγαίνουν οι νόμοι οι επιστημονικοί μέσα από την εργασία) δ! Ξεκαθάρισμα του προγράμματος από τα  περιττά και άχρηστα . Προσθήκη χρήσιμων στοιχείων ε! Πρόγραμμα εργασίας – και όχι ύλης Ε! Αρχή συγκέντρωσης 1. Σκοπός: Να νιώσει το παιδί πως σημερινή πραγματικότητα καρπός μακριάς εξέλιξης. Όσα βλέπει πως βρίσκονται σε συνεξάρτηση 2. Διδαχτικές ενότητες : Π.χ. ενότητα «άνθρωπος» θα εξετασθεί ο άνθρωπος όχι μόνο βιολογικά, παρά και μέσα στην εργασία και στην εξάρτηση του με την κοινωνία, με τη φύση και με τους αγώνες του να τη δαμάσει. 3. Ώστε η αρχή της συγκέντρωσης όχι απλά μεθοδολογική αρχή παρά η ουσία του παιδαγωγικού προβλήματος 4. Διδαχτικές ενότητες τέτιες που είναι κρίκος της αλυσίδας που οδηγεί στην κατανόηση άμεσης πραγματικότητας. Γι αυτό να έχουν συνάφεια , αλληλουχία, η μια να πηγάζει από την άλλη και να ανοίγουν βαθμιαία τον ορίζοντα των παιδιών 5. Σχολική αίθουσα = ολόκληρο εργαστήριο Αγρός, εργοστάσιο, κήπος, η πόλη ολόκληρη = η απέραντη αίθουσα όπου θα εργάζεται το παιδί. ΣΤ! Τι μπορεί να γίνει σήμερα α! Να κατανοήσουμε τις σωστές αρχές. β! Να κάνουμε ο καθένας ξεκαθάρισμα του άχρηστου υλικού γ! Να στηρίζουμε διδασκαλία μας στο δυναμικό αντίκρυσμα – παραδείγματα δ! Να χτυπήσουμε την ποσοτική μάθηση ε! Να εντάξουμε σχολείο στο λαολυτρωτικό  αγώνα στ! Να οργανώσουμε σχολική ζωή με αυτοδιοίκηση